Over kunst en cultuur bij 1Twente

Vrijdagmiddag 28 januari heb ik bij 1Twente een bijdrage geleverd aan een aflevering in het programma Kracht van Enschede. Heeft de stad een goed klimaat voor makers? Wat is het belang van kunst en cultuur voor Enschede? Een paar opmerkingen bij dit thema vanuit de techniekfilosofie.

Kunst en cultuur bepalend voor kwaliteit van onze manier van leven

Tweede schepping
Ruim opgevat betekent “techniek” ongeveer hetzelfde als “cultuur”. De cultuur is wat wij mensen zelf hebben toegevoegd aan de natuur, technisch vervaardigd. Wij leven in de wereld en op aarde. De mens maakt op de woeste aarde met blijvende dingen en waarden een bewoonbare wereld, een “tweede schepping”.

Blijvende dingen en waarden
Denk aan aanpassingen van onze omgeving, van primitieve tot moderne behuizing en huisraad, en ook dijken, wegen, of communicatiesatellieten. En aanpassingen aan onszelf, van kleren tot gehoorapparaat, of medicijnen en pacemaker. Dat zijn voorbeelden van “materiële cultuur”. Daarnaast is “geestelijke cultuur” het geheel van in de mensengeschiedenis verworven ideeën en waarden. In kunst en cultuur gaat het zeker ook over ideeën en waarden, maar met betrekking tot de “makers” denken we vooral aan “materiele cultuur”.

Tweede natuur
De kunstmatige aanpassingen aan de natuur zijn essentieel voor het voortbestaan van mensen. We kunnen niet zonder, we kunnen niet terug. Voor mensen is de cultuur even essentieel als de natuur. Wij zijn natuur- en cultuurwezens. De cultuur is voor de mens een “tweede natuur”.

Natuur-mens-techniek in balans
De moderne mens droomde ervan om helemaal in een veilige zelfgemaakt wereld te kunnen leven, los van de gevaarlijke natuur. Maar dan nu de milieu- en klimaatcrisis. Alles wat wij aan de aarde toevoegen, kan onze natuurlijke omgeving en onze eigen natuur ook verstoren. De techniek is niet meer de verbinding mens en natuur maar is een wig tussen beide geworden. We moeten balans terugzoeken.

Kunst voor kwaliteit
Alles komt dus aan op de kwaliteit van de bouwwerken en spullen waarmee wij onze manier van bestaan een duurzame vorm geven. Een kritische verkenning naar wat goed en mooi is en naar de rol van dingen in onze verhouding tot de natuur en tot elkaar. Dat is een taak voor de kunst. Zoals de filosofie door denken onze cultuur onderzoekt, zo onderzoeken en vernieuwen kunstenaars de cultuur met hun makende handen.

Kunst en cultuur essentieel
Dit is maar een heel kort essay, met slechts één manier om naar kunst, cultuur en techniek te kijken. Maar wel een gedachtegang met een sleutelrol voor de makers: kunst is bepalend voor de kwaliteit van de cultuur die zowel onze eigen schepping als ook onze eigen tweede natuur is.

*

KIJK TERUG: Kracht van Enschede over kunst en cultuur – 1Twente